حدود ۷۰ گونه گیاه چندساله ریزوم دار همیشه سبز یا خزان دار در این جنس وجود دارد. دارای گل های مشخص و متمایزاز سایر گلها است که در باغچه و یا حاشیه جلب توجه می کند. ساقه گل دهنده ضخیم و صاف به ارتفاع ۶۰ – 175 سانتی متر از وسط برگها خارج شده و در رأس آن مجموعه ای از گل های لوله ای شکل به طور فشرده قرار دارند که دهانه آن ها باز و به طرف پایین و گاهی به طرف بالا قرار گرفته است. گل ها به رنگ قرمز، نارنجی، زرد، سفید یا سفید مایل به سبز دیده می شود که اغلب وقتی باز می شوند پر رنگ بوده و پس از مدتی کم رنگ می شوند به طوری که گل های روی یک خوشه گاهی در چند رنگ مشاهده می شود. برگ ها شبیه برگ های گندمیان است ولی پهن و کشیده با رنگ سبز تیره است. در گونه های مختلف عرض مختلف عرض برگ ها متفاوت است. تعداد کمی از گونه های آن کشت و کار می شود.معروفترین گونه آن که کشت و کار می شود T. uvaria است. طول برگ های آن 60 – 80 سانتی متر، ارتفاع ساقه گل دهنده 80 – 100 سانتی متر، طول خوشه 15 سانتی متر، رنگ گل ها ابتدا نارنجی مایل به قرمز، سپس قمز آتشین و بعد زرد لیمویی و در آخر به رنگ زرد مایل به سبز درمی آید. روی خوشه از بالا به پایین این تغییر رنگ قابل مشاهده است به طوری که گل های بالای خوشه نارنجی و گل های پایین خوشه زرد متمایل به سبز است. گل ها روی خوشه ابتدا راست بوده و پس از چندی به سمت پایین خم می شوند.

گونه های مختلف بر حسب دوره گلدهی به سه دسته تقسیم می شوند:
آن هایی که خرداد و تیر گل می دهند.
آن هایی که تیر تا شهریور گل می دهند.
آن هایی که شهریور و مهر گل می دهند.

به بیشتر خاک ها سازگار است و اگر زه کشی خوب باشد، برای چند سال می تواند در یک محل به رشد خود ادامه داده و گل بدهد. نیاز به کود زیادی ندارد. محل های گرم و آفتابی را می پسندد. اگر زمستان سرد باشد باید پوشانده شود. از نظر مقاومت به سرما دارای انواع مقاوم یا نیمه مقاوم می باشد. در تابستان به آب فراوان نیاز دارد ولی در زمستان بهتر است خاک اطراف بوته خشک باشد وگرنه باعث پوسیدگی ریشه می شود.

اغلب از طریق تقسیم بوته افزایش می یابد، ولی اگر بذر آن نیز در دسترس باشد می توان جهت افزایش از آن استفاده کرد. تقسیم بوته و کاشت بذر می تواند در پائیز یا بهار انجام شود. در افزایش بذری، بذر را فروردین ماه در شاسـی کاشته و پس از آنکه گـیاهان به اندازه کافی بزرگ شدند آن ها را در گلدان های مناسـب نشاء می کنند. ممکن است بذر را در هوای آزاد، در خرداد یا تیر ماه کاشته و پس از آن مانند روش قبلی گیاهان را در گلدان نشاء کنند.
در هر دو روش بایستی گلدان هایی که گیاهان در آن نشاء شده اند موقع زمستان زیر شاسی یا در گلخانه قرار داده و گیاهان را از سرما محافظت نموده، در اردیبهشت یا خرداد سال آینده آن ها را در زمین اصلی بکارند. در واقع گیاه یک سال در خزانه می ماند و پس از رشد قابل ملاحظه در سال بعد به زمین اصلی منتقل می شود. برای رسیدن به مرحله گلدهی، گیاه حاصل از بذر باید به قدر کافی رشد کند.

پس از گلدهی ساقه هایی که گل های آن ها پژمرده شده را حذف می کنند تا تعداد بیشتری ساقه گل دهنده در سال بعد ظاهر شود. در پائیز برگ ها را جمع کرده در بالای بوته می بندند تا طوقه از سرما حفظ شود و یا می توان از سبدی برای این منظور استفده کرد که گیاه را داخل سبد قرار داده و با برگ های خشک سبد را پر می کنند ولی باید از ایجاد رطوبت زیاد جلوگیری کرد چون به همان اندازه سرما به گیاه آسیب می رساند. در اوایل بهار گیاهان را باز نموده سبد و مواد پوششی را برمی دارند. در مناطقی که زمستان معتدل دارند این کار لازم نیست.

در تیره Malvaceae (پنیرک سانان) چندین نوع ختمی وجود دارد که جنس Alcea به عنوان گـیاه باغچه ای می باشد و جنس Hibiscus به صورت درختچه در باغچه و یا به عنوان گیاه درون خانه ای در گلدان کشت می شود. توضیحات زیر مربوط به جنس Alcea است.
مبدأ ختمی چین است. گیاهی دائمی است ولی مانند گیاهان دو ساله کشت و کار می شود. رقم های پاکوتاه و پابلند داشته که ارتفاع انواع ابلند آن گاهی به 2 متر یا بیشتر می رسد. گل ها به صورت خوشه ای در انتهای ساقه تشکیل می شود. دارای رقم های کم پر و پر پر است. از نظر رنگ گل دارای رقم های قرمز، صورتی، زرد و سفید و بنفش تیره مایل به سیاه است.

برای ایجاد گل های درشت، خاک حاصلخیز با زه کشی مناسب نیاز دارد ولی خاک های بسیار ضعیف و سنگـریزه دار را هم تحمل می کند. رقم هایی که زیـاد مرتفع می شوند گـاهی نیاز به قیم دارند و نباید در محل های بادخیز کشت شوند.

با کاشت بذر آن در پائیز، در بهار سال بعد گل داده و گلدهی آن از اواخر اردیبهشت تا اواسط پائیز ادامه دارد.

گونه های متعدد پامچال بومی مناطق سرد و مرطوب هستند. این جنس در ایران ۶ گونه علفی دایمی زودرس و بهاره دارد که گونه های P. heterochroma (پامچال الوان، پامچال هفت رنگ یا هفت قبا) و P. gaubaeana (پامچال لرستانی یا پامچال آرد آلود) انحصاری ایران هستند. گیاهی چند ساله است و گل ها در گونه های مختلف این جنس از نظر شکل و رنگ بسیار زیبا و متنوع می باشند. شرایط زیستی گونه ها بسیار متفاوت است،بعضی از آنها به ویژه نواحی کوهستانی و صخره ها هستند و عده ای در مرداب و نقاط مرطوب و بالاخره برخی در مناطق جنگلی می رویند. این گیاهان به سرما مقاوم می باشند و به عنوان گیاه گلدانی و حاشیه ای استفاده می شود. کشت و کار آن به نحوی انجام می شود که گیاه در عید نوروز به گل می رود.

پامچال به سرما مقاوم است ولی دمای مناسب برای رشد آن به طور متوسط ۱۵-۱۲ است. آنها را تا زمانی که ۳ تا ۴ جوانه گل دیده شود در دمای ۵ تا ۷ درجه پرورش می دهند و زمانی که جوانه های گل دیده شدند (دی- اسفند)، می توان در دمای ۱۳درجه پیش رس کرد. مدت پیش رس کردن به طور معمول بین ۲ تا ۴ هفته است. اگر این عمل پیش از نمایان شدن جوانه های گل انجام شود به تشکیل گل های ضعیف و برگ های زیاد می انجامد. پیش رس کردن در دمای بالاتر از ۱۳ درجه باعث بلند و ضعیف شدن ساقه گل می شود.

در زمستان باید از نور کامل برخوردار باشد و در مواقع دیگر فقط جهت کاهش دما باید سایه ایجاد شود وگرنه گیاه به نور کامل نیازمند است.

نیاز آبی این گیاه بالاست و هرگز نباید خاک گلدان خشک شود. از نظر رطوبت نسبی، گیاه به رطوبت بالا (۹۰-۷- درصد) نیاز دارد.

بهترین خاک برای پامچال آمیخته ای از خاک باغچه (لوم)، خاکبرگ پوسیده و پیت به نسبت مساوی است. PH خاک اگر حدود 6 باشد رشد و نمو این گیاه رضایت بخش است. به آمیخته خاکی، سوپرفسفات به معمولی افزوده می شود. همچنین پامچال نیاز به نیتروژن و پتاسیم دارد. این گیاه در آمیخته های معمولی که از پیت استفاده نمی شود، به شدت به کمبود آهن دچار می شود. استفاده از کودهای آهن دار همواره توصیه می شود.

پامچال با کاشت بذر در مرداد و تقسیم بوته در پاییز افزایش می یابد. ولی روش اصلی افزایش آن بذر است. بذر پامچال به سرعت زیوایی خود را از دست می دهد بنابراین باید بذر تازه کشت شود. بذرهای یکساله پامچال تا ۵۰ درصد زیوایی خود را از دست می دهند. گفته شده که بذر آن برای تندش به نور احتیاج دارد، بنابراین بذرها وقتی در سطح کاشته می شوند و بدون پوشش گذارده شوند به به خوبی می تندند. در اصفهان بذر این گیاه از اواسط تا اواخر بهار کشت می شود. ۱ تا ۲ گرم بذر آن در یک مترمربع بستر آماده، کشت می شود. بذر پامچال در محیط مرطوب و در 15 درجه ظرف 2 تا 3 هفته می تندد. در دمای بالاتر از 21درجه تندش صورت نمی گیرد و اگر تابستان کاشته شود موجب بروز مشکلاتی می شود. بنابراین با توجه به دمای محیط در زمان کاشت و نیاز این گیاه به هوای خنک، فراهم کردن این شرایط به طور مصنوعی ضروری است. پس از 4هفته ، گیاهانی که تا 3 سانتیمتر رشد کرده اند به گلدان های استکانی منتقل و وقتی که گیاهان بزرگ شدند به گلدان نشایی منتقل می شوند. در این انتقال جوانه انتهایی آنها باید سالم بماند. در پاییز در دمای 10 درجه جوانه های گل تشکیل شده، و در شاسی سرد گیاهان به تدریج در زمستان به گل می نشیند.

زنبق ها گیاهانی چند ساله اند که حدود 300 گونه داشته و در نیمکره شمالی پراکنده اند. گل زنبق دارای 6 گلپوش است که 3 قطعه داخلی (گلبرگ ها ) به صورت ایستاده قرار داشته و به نام درفش و 3 تای پایینی (کاسبرگ ها ) آویزان و به نام آویز خوانده می شود. پرچم ها که تعداد آنها 3 عدد است به سطح زیرین سه اندام جنسی ماده، موسوم به کلاله های پتالوئید (گلبرگ مانند )، چسبیده اند. خامه مادگی نیز به سه شاخه پهن رنگین تقسیم شده که هر شاخه آن بر روی یک پرچم خمیده است و بنابر این پرچم و مادگی به هم نزدیک هستند. از نظر اندام زیر زمینی 2 دسته زنبق ریزوم دار و سوخ دار وجود دارد. عمده زنبق ها ریزوم دار و تعداد اندکی از آنها سوخ دار هستند. زنبق های سوخ دار به صورت تجاری و برای استفاده به عنوان گل بریدنی تولید می شوند و انواع ریزوم دار بیشتر در باغ ها استفاده می شود.

زنبق به آفتاب مستیم نیاز دارد. خاک مناسب آن خاکی لومی با زه کشی کافی است. زنبق های بی ریش خاک های مرطوب کمی اسیدی را می پسندند ولی زنبق های ریش دار و تاج دار خاک آهکی را می پسندند. گیاه زنبق به سرما مقاوم است و در زمستان سطح محل کاشت آن به خاکپوش نیاز دارد.
زنبق های ریزوم دار نیاز زیادی به رطوبت داشته، به سرما و سایه مقاومند. بنابراینبرای تزیین حاشیه های سایه گیر هم استفاده می شوند. زنبق های سوخ دار رطوبت زیادی احتیاج دارند و PH خاک آنها باید 6 تا 8 باشد.حذف علف های هرز برای تولید گل با کیفیت بالا موثر است. همچنین حذف گل ها یا شاخه های گلدهنده پژمرده در زمانی که نیاز به بذرگیری نیست، از کارهای ضروری است. در پاییز اندام هوایی گیاه از ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر بالای سطح خاک قطع می شود.

افزایش زنبق ها عموماً از طریق تقسیم بوته پس از پایان گلدهی صورت می گیرد.همچنین با کشت بذر زنبق می توان پس از ۳ سال گل های زنبق را مشاهده نمود. روش افزایش هر یک از زنبق های ریزوم دار و سوخدار بیشتر توضیح داده می شوند.

دارای گونه های علفی یک ساله، دو ساله، چندساله و درختچه های خزان دار است. برخی از چندساله ها به سرما مقاوم می باشند. انواع غیر مقاوم آن را در مناطق معتدله به صورت یک ساله پرورش می دهند. آنچه در ایران کاشت می شود از نوع چندساله مقاوم است. کاسه گل لوله ای است و جام گل از گلبرگ های 5 لبه که در پایینبه هم چسبیده اند، تشکیل شده است. به طور معمول کاسه گل رنگی متفاوت با جام گل داشته و پس از ریزش گلبرگ ها باقی می ماند. گل های استاتیس دریک سمت خوشه ای که به شکل دم عقرب است قرار دارند و به رنگ های ارغوانی، صورتی، قرمز، آبی، سفید و زرد مشاهده می شود.

برخی گونه ها از اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد و برخی در طول تابستان گل می دهند.

دارای انواع مقاوم و حساس به سرما است. در مناطق معتدل در هوای آزاد کشت می شوند مگر اینکه زمستان خیلی سرد باشد. با شرایط مختلف دمایی سازگار است ولی برای زود گل دادن به دمای شب 10 –13 درجه سانتی گراد و دمای روز 16 –18 سانتی گـراد نیازمند است.به نور کامل نیاز دارد. از نظر خاک در هر خاک با زه کشی خوب رشد می کند و نیاز آبی آن کم است.

بهترین روش افزایش آن استفادهاز بذر است. بذر در اواسط اسفند ماه در یک گلخانه خنک یا شاسی سرد کشت می شود. دمای مناسب جهت تندش °C13 –16 مناسب است. پس از یک مرحله جابجایی در اواخر اردیبشهت نشـاءها در هوای آزاد کـشت می شوند. در چندسـاله ها به جـای اردیبهشت در پائیز نشـاء منتقل می شود تا بوته ها در طول زمستان قوی شوند. انواع چندساله را همچنین می توان به وسیله تقسیم بوته در بهار زیاد کرد.

گل ها را زمانی که کاسبرگ آن ها باز شده و رنگ گل ظاهر شده است برداشت می کنند.

در انبار با دمای °C2 –3 به مدت 2 –3 هفته قابل نگهداری است. عمر گلجاییآن 1 –2 هفته و گل های خشک آن تا چند سال باقی می ماند. این گل را بییشتر به صورت خشک شده در دسته گل به کار می برند.

جنس Dianthus بیش از ۳۰۰ گونه دارد که چندیدن گونه از آن به عنوان گیاه زینتی باغچه ای، گل بریدنی یا گیاه گل دهنده گلدانی پرورش داده می شود که عمومی ترین آن ها شامل (D. barbathus (Sweet William / قرنفل، (D. plumarius (Pink / میخـک بـاغـی و دو رگـه هـای بیـن ایـن دو و نیـز D. caryophyllus (میخک گل کاران) می باشد. گونه های میخک، همگی گیاهان چندساله علفی هستند. گرچه قرنفل در حالت عادی به صورت گیاه دو ساله پرورش داده شده و با کاشت بذر در تابستان افزیاش می یابد. قرنفل همچنین می تواند به وسیله قلمه افزیاش یابد. این گیاه برای گلدهی باید سرمای کافی دریافت کند. اغلب گونه های جنس میخک، دارای برگ های خطی یا بیضوی است که به صورت جفت های متقابل قرار دارند. میخک گل کاران و میخک باغی دارای برگ هایی به رنگ سبز مایل به کبود است ولی قرنفل برخلاف آن ها دارای برگ های پهن و کوتاه و سبز بدون کبودی است.

میخک در باغچه در تابستان گل می دهد ولی در گلخانه در تمام طول سال می تواند گل بدهد. میخک گیاهی روزبلند اختیاری است و در شرایط روز بلند، گل انگیزی تسریع می شود. وقتی 6 –8 برگ تشکیل شده فتوپریود نقش خود را در گل انگیزی ایفا می کند. اگر گیاه به طور مداوم در شرایط روز بلند قرار گیرد، فاصله میانگیره ها بیش از حد طویل می شود. اگر در مرحله 4 –7 برگی طول روز بلند در یک دوره کوتاه 6 –7 هفته ای فراهم شود، کیفیت گل افزایش می یابد. دمای 5 درجه سانتی گراد باعث تسریع گل انگیزی می شود ولی دمای 10 درجه آن را به تأخیر می اندازد. این اثر بهارش فقط در میخک های استاندارد دیده می شود.

به طور کلی، میخک به هوای خنک و نور زیاد احتیاج دارد اما چندان به سرما مقاوم نیست. در واقع در درجه اول نور و پس از آن دما از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر سرعت رشد و گلدهی میخک می باشند. دما، سرعت گل انگیزی و نیز نمو گل را تحت اثر قرار می دهد. دمای بهینه برای تولید گل، °C10 در شب و 13 تا °C16 در روز است. دماهای بالا باعث کاهش قطر گل می شود. شدت نور، تعیین کننده سرعت گل انیزی است. وقتی میزان نور کم است گل انگیزی کند بوده و برگ بیشتری تولید می شود. در نور زیاد،گل انگیزی سریع بوده و ساقه ها در زمان برداشت برگ کمتری دارند. ولی سرعت نمو گل تحت تأثیر میزان تابش نور قرار نمی گیرد. نور کم باعث ایجاد ساقه های ضعیف و در نتیجه کاهش کیفیت گل می شود. فتوپریود اثری مستقیم روی گلدهی و وضعیت ساقه دارد. گیاهانی که در شرایط نوری زیر 8 ساعت رشد می کنند دارای ساقه های بلندتر، گل های کمی درشت تر و شاخه های جانبی بیشتر هستند. ولی آن هایی که در فتوپریود زیر 16 ساعت رشد می کنند ساقه های کوتاه تر و شاخه های جانبی کمتری دارند.

گرچه میخک در خاک های به نسبت سنگین بهتر از گل های دیگر مقاومت می کند ولی کیفیت و میزان محصول آن دراین شرایط کاهش می یابد. خاک باید دارای زه کشی خوب باشد، بنابراین خاک های شنی لومی که با مواد آلی اصلاح شده اند بسیار مناسب هستند، ترکیب خاک مناسب شامل ۱۰% رس، ۴۰% ماسه و ۵۰% پیت است. خاک های اسیدی را دوست ندارد و pHخنثی و یا 6 –7 برای آن مطلوب است.

خاک میخک باید همیشه مرطوب باشد. بنابراین بسته به عوامل مختلف مانند بافت خاک، طول روز، دما و رطوبت هوا، تناوب آبیاری متفاوت است. زمانی که شدت نور کم باشد، با کاهش مقدار آب در دسترس گیاه می توان از ایجاد شاخه های ضعیف جلوگیری کرد.

کمبود نیتروژن باعث می شود رشد میخک کم شده، برگ ها نازک و باریک شوند و انحناء طبیعی آن ها از بین برود. باید کودهای پتاسیم دار و فسفره به خاک اضافه شود که میزان نیاز این کودها به تقریب ۴ برابر کودی است که برای بستر کاشت گل های یک ساله توصیه شده است. محلول پاشی آهن نیز توصیه شده است. میخک به کمبود بُر حساس است و علائم آن شامل: ۱- گل ها و غنچه های بدشکل ۲- تولید شاخه های کوتاه ۳- انشعابات زیاد در انتهای ساقه است.

میخک به روش های گوناگون مانند قلمه، بذر، خواباندن و تقسیم بوته قابل افزایش است. ولی در سطح تجاری بیشتر به وسیله قلمه زیاد می شود و بهتر است قلمه ریشه دار از افزایشگران که قلمه های بدون ویروس و ایندکس شده تولید می کنند خریداری شود.

بومی جزایر قناری است. نوعی داودی است ولی از نظر ویژگی های بوته، گل و غیره از داودی متمایز است. گیاهی علفی دائمی و اغلب با قاعده چوبی است و گاهی به صورت یک ساله کشت می شود. برای گل بریده، حاشیه کاری و گلدان کشت می شود. برگ آن مانند داودی بوی خاصی نمی دهد. وسط گل کاملانمایان است و به رنگ سفید یا زرد روشن است. گل ها به رنگ سفید، زرد و صورتی با سایه هایی از صورتی، آبی و پرتقالی مشاهده می شود.

بسته به نحوه کاشت و مراقبت، از اردیبهشت تا آبان ماه گل ظاهر می شود. در باغچه عمدتا گلدهی آن تابستان است.

به خاک سبک با زه کشی کامل نیاز دارد، در محل آفتابی باید کشت شود. در مناطقی که دما تا °C5- کاهش می یابد، باید از خاکپوش زمستانه استفاده کرد.

با بذر و تقسیم بوته و قلمه ساقه افزایش می یابد. زمان کاشت بذر مانند بقیه چندساله ها اواسط تابستان است. نشاء، در پائیز یا بهار منتقل شده و در تابستان گل می دهد. اگر بوته ها جابجا نشوند در تابستان سال دوم گـل بیشتری می دهند. پس از آن بهتر است بوته ها جا به جا شوند. تقسیم بوته در اسفند یا فروردین انجـام می شود.

کوهنوردی به گیاه شناسی خیلی زیاد کمک میکنه…گیاهی چندساله است که در ایران به صورت خودرو در کوهپایه ها و نقاط سردسیر می روید. اندام ذخیره ای آن پداژه است. گل های سفید و صورتی آن در فصل پاییز که به طور معمول گل دیگری در باغ وجود ندارد ظاهر می شوند. سپس برگ های آن در بهار ظاهر شده و در اوایل تابستان خشک می شوند. تمام قسمت های این کیا سمی است و دارای ماده ای به نام کلشی سین است که در داروسازی و زیست شناسی گیاهی مصرف دارد.

گل ها پیش از برگ ها در پاییز ظاهر می شوند!

دوره خفتگی این گیاه بسیار کوتاه است و بایستی از این دوره استفاده کرده پداژه ها را کشت کرد و اگر دیر کشت شود ممکن است در آن سال گل ندهد.پداژه های کشیده آن را در مرداد ماه به صورت مجتمع می کارند، به طوری که نوک آنها حدود ۵ تا ۱۰ ساتنی متر زیر خاک قرار گیرد. در این حالت سال ها گل خواهد داد و پس از مدتی طولانی هنگامی که گلدهی آن کاهش یافت و رشد برگ ها کم شد آنها را از خاک خارج کرده و پداژک ها را جدا کرده و در محل جدید می کارند.وسط بذر نیز قابل افزایش است که بذر های رسیده را بلافاصله باید کشت کرد. گیاهان جدید ۴ تا ۵ سال بعد از اندازه گلدهی می رسند.

گیاهی است که دارای گونه های یک ساله، دوساله و چندساله مقاوم به سرما بوده، به صورت دو ساله کشت و کار می شود و مقاومت به سرمای آن از شب بوی معمولی بیشتر است. بیشتر در باغ کشت و کار می شود و کشت آن به صورت مجتمع متداول است. برخی از آنها نیز برای تولید گل بریدنی مورد استفاده قرار می گیرد. گل های آن کم پر و در رنگ های زرد، نارنجی، قرمز و ارغوانی مشاهده می شود. هر گل از چهار گلبرگ پهن تشکیل شده است. انواع پاکوتاه و پابلند دارد. گل ها به صورت خوشه بوده که اغلب تنک و باز هستند. برگ ها باریک و کشیده و کمی کرکدار و به رنگ سبز روشن هستند.

در خاک ضعیف تا به نسبت حاصلخیز با زه کشی کافی و کمی قلیایی رشد می کند. برای از بین بردن قارچ عامل ریشه گرزی وجود مقداری آهک در خاک مفید است. نیاز به نور کامل آفتاب دارد. برای جلوگیری از پابلندی در انواع چندساله، کوتاه کردن گیاه پس از گلدهی لازم است.

با کاشت بذر در مرداد، در اوایل بهار به گل می رود. رقم هایی از آن تولید شده که می توانند 2.5 – 3 ماه پس از کاشت گل بدهند.

با بذر افزایش می یابد. اگر بذر آن در مرداد در خزانه کشت شود و در پائیز به محل اصلی منتقل شود، در فروردین و اردیبهشت گل می دهد. اگر بذر در بهار کشت شود، در تابستان گل خواهد داد ولی گل ها از کیفیت خوبی برخوردار نیستند. گل هایی که از گیاهان سال پیش به وجود می آیند هم دوام بیشتری دارند و هم کیفیت آن ها بهتر است.

منشأ آن مکزیک بوده و گیاهی دایمی و نیمه سوخدار (Half bulbous plant) است. سوخ ها از فلس ها و قاعده برگ ها تشکیل می شود. ساقه ساختار متراکمی است که درون فلس ها مخفی می ماند. اندام زیرزمینی آن در منابع مختلف با نام های متفاوت بیان شده است. برخی آنرا ریزوم ژوخه ای و برخی آنرا ریشه ژوخه ای نامیده اند. در عمل برای گل مریم از اصطلاح سوخ استفاده می شود چون در ظاهر شبیه سوخ است. این گیاه از نظر رده بندی در خانواده ی مارچوبه سانان جدیدا قرار گرفته است.

نام Polianthes از در کلمه « Poly» به معنی زیاد و « Anthos» به معنی گل، مشتق شده است که به علت فراوانی گل در این گیاه است. برگ های این گیاه به تعداد زیاد به شکل نیزه ای باریک و طویل بوده و به صورت طوقه ای در سطح زمین قرار داشته و از وسط آنها ساقه گلدهنده خارج می شود. واریته هایی از آن ابلق بوده و دارای برگ هایی با خطوط زرد یا طلایی هستند که بسیار جذاب و برای تزیین باغ مناسب است. خوشه گل آن به طول 38-14 سانتی متر و در انتهای ساقه گلدهنده قرار داشته و گلچه های سفید رنگ به صورت جفتی به تعداد حدود 30 جفت متناوب روی بخش انتهایی آن تشکیل می شود. گلبرگ ها به تقریب گوشتی و ستاره ای شکل هستند.
گل ها ممکن است کم پر، نیمه پرپر و یا پرپر باشند. رنگ گل سفید است ولی در اثر عملیات به نژادی رنگ های دیگر به آن وارد شده و خلوص آن از ذست رفته است. از استانداردهای لازم برای صادرات گل مریم، خالص بودن رنگ سفید گل ها است. این گل بسیار معطر است به طوری که تحمل عطر آن برای برخی افراد مشکل است. این گیاه هم در گلدان و هم در هوای آزاد کشت می شود.از مهمترین گل های بریده مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و در اغلب شهرهای ایران خریداران زیادی دارد.

گلدهی مریم ۲ تا ۴ ماه بعد از کاشت آغاز می شود و در صورت فراهم بودن شرایط محیطی می تواند در سراسر سال گل بدهد. بسته به فصل کاشت در بهار، تابستان، پاییز و زمستان گل می دهد. در حالت عادی در بهار کشت شده و گلدهی آن از اواسط تابستان شروع می شود که برحسب رقم می تواند تا اواسط پاییز ادامه یابد. در فصل سرما می توان از گلخانه ای که دمای آن حدود 18-16درجه است استفاده کرد که در این شرایط پس از 8 هفته گیاهان به گل می روند.

سوخ های مریم دوره استراحت طولانی نداشته و می توان آنها را ۴ تا ۵ هفته بعد از برداشت کشت کرد. مشاهده شده است که اگر سوخ های تازه کشت شود باعث رشد رویشی زیاد و گلدهی کمتر می شود. انبار سوخ ها به مدت ۳۰ روز در دمای ۱۰ درجه سانتی گراد برای تولید گل بیشتر، لازم است. کاشت سوخ ها باید در زمانی که هوا معتدل بوده و خیلی گرم یا خیلی سرد نباشد انجام شود. کاشت سوخ به صورت منفرد به کاشت توده ای آنها ترجیح داده می شود. سوخ باید با دقت طوری در خاک قرار گیرد که نوک آن به سمت بالا باشد. اغلب سوخ ها در فاصله ۳۰در۳۰ سانتی متر کشت می شود. بهتر است به ازاء هر چهار ردیف، بین ردیف چهارم و پنجم یک فاصله ۶۰ سانتی متر جهت انجام راحت تر عملیات نگهداری در نظر گرفته شود. عمق کاشت بسته به نوع خاک ۷-۴ سانتی متر در نظر گرفته می شود که در خاک های شنی عمیق تر از خاک های رسی کشت می شود.

گل مریم احتیاج به خاک سبک و حاصلخیز داشته، محل های گرم و آفتابی را می پسندد. در نقاط کاملاً سردسیر به خوبی عمل نمی آید و در این نقاط باید در گلدان و در گلخانه کاشته شوند. دما مهمترین عامل مؤثر بر رشد و آغازیدن گل و به دنبال آن نمو گل و سوخ است. دامنه دمایی بهینه برای رشدو نمو ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است. دمای حدود ۴۰ درجه باعث کاهش طول سنبله، وزن و کیفیت گل می شود. دمای پایین در صورتی که به کمتر از ۱۰ درجه برسد اثر منفی روی رشد و گلدهی در اثر کم پر و نیمه پرپر دارد. اما در ارقام پرپر گل درشت، تولید گل از نظر کیفیت و کمیت در دمای متوسط افزایش می یابد. دمای خاک حدود ۲۰ درجه برای بهترین رشد مناسب است. طول روز بلند باعث افزایش رشد رویشی، طول گل و نیز ظهور زودتر گل می شود. کاهش شدت نور باعث افزایش طول برگ و کاهش بنیه گیاه می شود اما افزایش شدت و طول دوره روشنایی با فراهم کردن دمای بهینه باعث افزایش کیفیت گل می شود. شدت نور کم و نیز طول روز کوتاه مانند شرایط زمستان، روی گلدهی اثر منفی دارد اما ارقام پرپر اثر زیادی ندارد.

خاک باید همیشه مرطوب باشد ولی در آبیاری آن نباید زیاده روی کرد چون باعث پوسیدن سوخ می شود. از طرف دیگر، اگر خاک خشک باشد رنگ شاخ و برگ سبز- آبی تیره و کیفیت گل کم می شود. قبل از کاشت سوخ ها باید زمین را آبیاری کرد تا رطوبت مناسب برای سبز شدن سوخ فراهم می شود. تا زمان سبز شدن سوخ ها باید از آبیاری بستر خودداری کرد. رطوبت زیاد در سبز شدن ممکن است باعث پوسیدن سوخ ها شود و این در زمان گلدهی روی نمو گیاه اثر منفی داشته و باعث کاهش کیفیت عملکرد گل می شود.

این گل بومی آفریقای جنوبی بوده و گیاهی دایمی و حساس به سرما است که با پداژه افزایش می یابد. برگ ها دراز و به رنگ سبز روشن بوده و از وسط برگ ها ساقه های گلدهنده بیرون می آید که هر یک از این ساقه ها در انتهای خود، که نسبت به بقیه ساقه زاویه 90 درجه دارد، به طور معمول 4 تا 8 عدد گل معطر قیفی شکل تولید می کنند که به رنگ های زرد، صورتی، قرمز، آبی یا سفید است. گل آذین از نوع سنبله و گل ها به طور معمول به صورت افقی شکوفا می شوند. از محور برگ ساقه اصلی، ممکن است ساقه های فرعی رشد کرده هر کدام دارای گل آذین باشند. این گل به خاطر عطر بسیار مطبوع آن، بیشتر به عنوان گل بریدنی کشت و کار می شود..

در حالت طبیعی (بدون پیش رس کردن) با کاشت بذر در بهار شاسی سرد، از اسفند تا خرداد ماه گل می دهد. با فراهم کردن دمای مناسب (۱۵-۱۳درجه) در گلخانه با کاشت پداژه ها در مواقع مختلف می توان در تمام طول سال گل تولید کرد. در مناطق با تابستان خنک، فریزیا در طول سال گل می دهد ولی در مناطق با تابستان های خیلی گرم، دوره گلدهی به اواخر پاییز تا اواخر بهار محدود می شود.

فریزیا به سرما حساس است و چون تحمل سرما را ندارد در باغ استفاده نمی شود و نیاز به یک فصل طولانی رشد در دماهای پایین دارد. در زمان گلدهی جهت افزایش دوام آن، باید در محل سایه نگهداری شود. به خشکی بسیار حساس بوده و باید هر روز آبیاری شود ولی نباید بیش از حد آب داده شود چون باعث پوسیدگی پداژه می شود. دما مهمترین عامل کنترل رشد و نمو فریزیا است. زمانی که پداژه ها در اوایل تابستان برداشت می شوند و در فضای باز نگهداری می شوند، حداقل تا ۳ ماه حالت خفته دارند. برای شکستن خفتگی پداژه ها، باید آنها را به مدت بیش از ۱۰ هفته در دمای ۳۰ درجه نگهداری کرد. اگر پداژه ها در دمای کمتر از ۱۳ درجه نگهداری شوند سبز شدن شکست خورده و روی پداژه، پداژه جدیدی ظاهر می شود. به این پدیده نوچه دادن گویند. در دمای ۱۳-۹درجه ، این پدیده زیاد دیده می شود. دمای بیش از ۱۸درجه، باعث تعویق گلدهی و افزایش ارتفاع گیاهان و تعداد برگ ها می شود. در دمای پایین نیز گلدهی به تعویق افتاده و ساقه گل کوتاه تر می شود.فریزیا به خاکی که رطوبت را حفظ کند و در عین حال دارای زه کشی خوبی باشد نیاز دارد. PH خاک باید 6/6 تا 5/7 باشد. برای کاهش خطر سوختگی برگ ها، خاک نباید فلوئور داشته باشد.فریزیا به غلظت نمک خاک حساس است. مصرف زیاد مواد غذایی باعث سوختگی ریشه شده و رشد محصول را متوقف می کند، بنابراین دادن کود ضروری نیست مگر اینکه تجزیه خاک کمبودی را نشان دهد.

بذر فریزیا در اسفند یا فروردین ماه در شاسی سرد و در خاکی سبک و قوی کاشته می شود. بهتر است پیش از کاشت، بذرها در آب خیس شوند. وقتی گیاهان به اندازه کافی بزرگ شدند آنها را در گلدان هایی به قطر ۱۴-۱۲ سانتی متر به تعداد ۱۲-۱۰ عدد در هر گلدان نشاء می کنند و دوباره این گلدان ها را در زیر شاسی می گذارند و تا موقعی که نشاءها بگیرند به آنها سایه می دهند. پس از آنکه هوای بیرون به اندازه کافی گرم شد و خطر یخبندان های اوایل بهار از بین رفت گلدان ها را از شاسی درآورده و پای دیوار جنوبی، در محلی سایه قرار می دهند. در فصل پاییز به تدریج گلدان ها را برای زوررس کردن به زیر شاسی یا گلخانه منتقل می کنند. بدین ترتیب گیاهان از بهمن تا اوایل اردیبهشت گل خواند داد ولی اگر گلدان ها را به ترتیبی که در بالا ذکر شد، زودرس نکنند به طور معمول از اسفند تا خرداد ماه گل می دهند.

سیرک به طور عمده در باغ ها و حاشیه ها کشت می شود و کمتر به عنوان گیاه گلخانه ای به کار می رود. این گیاه دارای سوخ حقیقی پوشش دار است ولی به ندرت انواع ریزوم دار و فلس دار آن هم دیده می شود. در اغلب گونه ها یک سوخ منفرد، خوشه ای از سوخ های پاگیاهی تولید می کند. برخی از گونه ها سوخ های طویل شده ای را تولید می کنند که از یک ریزوم کوتاه و گوشتی منشأ می گیرند. سیرک فاقد ریشه های مویین بونده و به طور معمول ریشه های ضخیم دارد. تعداد برگ ها بسته به گونه متفاوت و از ۱ تا ۱۲ عدد متغیر است. ساقه گلدهنده و گاهی برگ ها توخالی، چهار گوش یا سه گوش هستند. گل آذین به صورت چتر و دارای گلچه های متعدد بوده که از چند عدد تا صدها عدد متغیر است. به طور معمول گلچه ها از یک اسپات یک تا سه برگی خارج می شوند. هر گلچه دارای سه گلبرگ، سه کاسبرگ ، ۶ پرچم و یک تخمدان سه خانه ای است.

گل انگیزی در اواخر تابستان انجام شده و در اواخر اسفند یا اوایل بهار ساقه گلدهنده خارج می شود و بسته به گونه گلدهی ممکن است تا پاییز ادامه داشته باشد. مهمترین عامل گلدهی اندازه سوخ و دما است. مانند بیتر سوخ هایی که در پاییز کشت می شوند ، برگ ها پیش از گل ظاهر می شوند. برگ ها تا هنگام گلدهی باقی می ماند ولی در برخی گونه ها در زمان گلدهی تقریباً همه برگ ها پیر شده اند

مقاومت به سرمای آن متفاوت و از ارقام خیلی مقاوم تا حساس را دارد. بیشتر آنها به تناوب دمایی « گرم –سرد – گرم » نیاز دارند. برای تحریک تشکیل سوخ، به تیمار دماهای پایین به مدت طولانی پیش از برداشت نیاز دارد. هر چه دوره سرما بیشتر باشد نمو بعدی سریع تر است و هر چه دمای نگهداری بالاتر باشد نمو بعدی کند تر است. خاک مناسب برای آن خاکی سبک و شنی با زه کشی مطلوب است. PH مناسب آن 5/7 –5/6 است

سیرک بیشتر به روش غیر جنسی یعنی با سوخ افزایش می یابد. برخی گونه ها را می توان با بذر افزایش داد. بذر سیرک در شهریور تا آبان در یک خاک سبک کشت شده و روی آن را با خاکپوش مناسب می پوشانند. یک ماه طول می کشد تا بذر بتندد. اواخر سال دوم سوخ های بدست آمده را خارج کرده و درجه بندی می کنند. اندازه محیط سوخ برای گلدهی بسته به گونه از ۳ تا ۲۰ سانتی نتر متغیر است. ۳-۲ سال لازم است تا سوخ به اندازه مطلوب برسد. سوخ این گیاه را در شهریور و مهر کشت می کنند. انواع غیر مقاوم آن باید در بهار کشت شود.

آلاله گیاهی است دایمی با ریشه های متورم و ژوخه مانند که در قسمت بالای خود دارای چندین جوانه فلس دار پوشیده از کرک، است. ساقه های این گیاه خشن، ساده و یا منشعب بوده و ارتفاع آنها 25 – 20 سانتی متر است. برگ ها به ویژه، در قاعده گیاه زیاد بوده و کم و بیش بریده بریده و دندانه دار هستند (ویژگی منحصر به فرد گیاهان علفی تیره آلاله سانان). گل هها به رنگ های مختلف کم پر یا پرپر هستند. این گیاه برای تزیین حاشیه ها، تپه ها و نیز به عنوان گل بریدنی استفاده می شود.

زمین های قوی، سالم، با تهویه مناسب و آفتاب گیر را می پسندد. در فصل بهار نیاز آبی آن بالا است و در تابستان با زرد شدن برگ ها، آبیاری کاهش می یابد تا اینکه متوقف شود. به سرمای زیاد حساس است و در زمستان گیاهان جوان باید با خاک پوش پوشانده شوند. دمای شبانه۱۰ –7 درجه و دمای روزانه حداکثر 20 درجه برای این گیاهان مناسب است. دمای بیش از 27،درجه باعث زرد شدن برگ های پایینی میشود. این گیاه می تواند در 5- درجه زنده بماند. برای تولید گل با کیفیت و کمیت بالا، شرایط روز کوتاه و شب های خنک مناسب است. روز بلند ممکن است باعث نمو بهتر گل شود ولی باعث کاهش کیفیت می شود. همچنین روز بلند و دماهای بالا منجر به تشکیل ریشه ژوخه ای، پیری گیاه و خواب ریشه ژوخه ای می شود.

شاخساره ها از جوانه های رویشی که روی ریشه ژوخه ای قرار دارند در زمستان خنک و مرطوب حاصل می شوند. هر شاخساره دارای سیستم ریشه ای جداگانه است. در شاخساره های با ریشه های ژوخه ای متوسط تا بزرگ گل آغازی پس از ۶۰ روز انجام می شود. ولی در دان نهال ها به ۱۲۰ روز زمان نیاز است. در ریشه های ژوخه ای پیش از گلدهی، ۵ یا بیشتر از ۵ برگ تشکیل می شود ولی شاخه گل بیشتری می دهند. در فضای آزاد در اوایل تابستان گل می دهد ولی در گلخانه می توان در زمستان و در بهار گل های آن استفاده کرد. با گرم شدن هوا در تابستان برگ ها زرد شده و گیاه وارد خفتگی می شود.

آلاله با بذر و تقسیم پنجه (ریشه) قابل افزایش است، ولی معمولترین روش تکثیر آن، استفاده از بذر است.

بذر آلاله در ماه های تیر و مرداد در داخل زمین اصلی کشت می شود. در طول زمستان برای جلوگیری از سرمازدگی گیاهان جوان،‌بستر کاشت به وسیله خاکپوش پوشیده می شوند. در این حالت، گیاهان در بهار گل میدهند ولی بهترین گلدهی آنها در سال بعد خواهد بود. در صورتی که سرمای زمستان گیاهان را از بین ببرد می توان در بهار دوباره بذرکاری کرد. گیاهان حاصل رشد کرده و ریشه ژوخه ای تشکیل می دهند. در تابستان، با گرم شدن هوا برگ ها زرد شده و خشک می شود. در این زمان آبیاری قطع می شود تا دوره خفتگی ریشه ژوخه ای سپری شود در پاییز، دوباره ریشه های ژوخه ای را آبیاری می کنند تا سبز شود. پس از ظهور برگ ها می توان آنها را به محل مورد نظر منتقل کرد. با ادامه آبیاری و مراقبت از گیاه در بهار یا تابستان سال بعد گل ها ظاهر می شود.

اگر سوخ آن در پاییز کشت شود در بهار گل می دهد. به طور معمول از سال دوم گل آنها جالبتر می شود. طول مدت گلدهی آن ۳ هفته است. برای تولید گل در زمستان سوخ ها را در گلدان کاشته و در گلخانه قرار می دهند.

لاله واژگون در تمام خاک های مناسب گلکاری به عمل می آید ولی خاک های سبک و قوی را ترجیح می دهد. در محل های آفتاب و سایه آفتاب رشد می کند.

هر سه یا چهار سال یکبار در پاییز سوخ را از زمین خارج کرده و سوخک های اطراف آن را جداکرده و جهت افزایش به کار می برند. سوخک ها را بلافاصله در زمین اصلی در عمق ۱۵ سانتی متر و با فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر از هم می کارند. در برخی از گونه ها، برای افزایش از بذر استفاده می شود. بذر باید در پاییز در شاسی سرد کاشته شود و در اثر روبرو شدن با سرمای زمستان در بهار می تندد.

این گیاه دارای گل های کوچک و سفید رنگ به طول ۳ سانتی متر بوده که به صورت منفرد و واژگون روی ساقه هایی به ارتفاع ۲۰-۱۵ سانتی متر قرار دارند. گل ها از گلبرک نمای داخلی کوتاه سفید با کناره های سبز رنگ که به وسیله ۳ گلبرگ نمای کاملاً سفید بلنتر احاطه گردیده اند، تشکیل شده اند. این گل ها معطر هستند. برگ های این گیاه باریک، کشیده، و آبدار و به رنگ سبز متمایل به آبی به عرض ۲ سانتی متر و طول ۲۰ سانتی متر می باشد.

گالانتوس از گل های زمستانی بوده و گل های آن اواسط تا اواخر زمستان و نیز گاهی از اواخز زمستان تا اواسط بهار ظاهر می شوند.

گالانتوس به سرما مقاوم بوده، خاک غنی و مرطوب را می پسندد و مکان های سایه آفتاب زیر درختان برگ ریز برای رشد این گیاه مناسب است و کاشت آن در چمن منظره دلپذیری را به وجود می آورد.

افزایش این گیاه از طریق تقسیم توده های سوخ در فصل پاییز یعنی هنگام خواب گیاه انجام می شود. بدین نحو که پس از خارج نمودن سوخ ها از خاک، باید بی درنگ آنها را در زمینی که از پیش آماده شده است به عمق ۱۰ و به فاصله ۱۰ سانتی متر از یکدیگر کشت کرد.